Etos inteligenta i jego demaskacja w literaturze prze"omu XIX i XX w.

Etos inteligenta i jego demaskacja w literaturze prze"omu XIX i XX w.

Inteligencja, w sk"ad której wchodz¹ wszyscy ludzie wykszta"ceni, zajmuj¹cy siê zawodowo prac¹ umys"ow¹ i twórczo uczestnicz¹cy w kulturze, pochodz¹cy z ró¿nych warstw spo"ecznych (rekrutuj¹cy siê g"ównie ze zubo¿a"ej szlachty, czêoeciowo z mieszczañstwa) - wytworzy"a jednolity styl ¿ycia, wzorce kultury, a przede wszystkim zespó" wyobra¿eñ o swym szczególnym powo"aniu i nadzwyczajnych funkcjach spo"ecznych. Szczególn¹ rolê przypisywano jej zw"aszcza w okresie pozytywizmu, gdy - zgodnie z propagowanymi w owym czasie has"ami pracy u podstaw i pracy organicznej - to ona w"aoenie odpowiedzialna byæ mia"a za naprawê spo"eczeñstwa i rozwój kraju. Ówczesny publicysta Aleksander Oewiêtochowski pisze o tych zadaniach inteligencji: "... ca"y ciê¿ar obowi¹zków z"o¿onym byæ musi na element ooewieceñszy, tj. na obywateli ziemskich. (...) dla dobra ogó"u, kmieci i w"asnego winni oni oerodkami ustaw¹ nie wzbronionymi zdobyæ wp"yw na sprawy ludu i jego ¿yciowy rozwój, nawi¹zaæ pomiêdzy nim a sob¹ pasmo oecis"ych spójni.

Stanis

English: the beauty ness of wyra reserwayar....

Prison

Naturalnie, mówimy tu przede wszystkim o wp"ywach moralnych, a nie zwierzchniczych" ("Praca u podstaw", "Przegl¹d Tygodniowy" 1873). Wtóruj¹ mu równie¿ inni pozytywioeci, którzy na barki inteligencji (tych "warstw ooewieceñszych") sk"adaj¹ obowi¹zki zwi¹zane z now¹ form¹ patriotyzmu, jak¹ jest praca prowadz¹ca do wszechstronnego (przemys"owego, gospodarczego, ekonomicznego i kulturowego) rozwoju spo"eczeñstwa, maj¹cego umocniæ naród, a w przysz"ooeci doprowadziæ do odzyskania niepodleg"ooeci. Idee te, w zderzeniu z rzeczywistooeci¹, okazuj¹ siê jednak bardzo z"udne, o czym przekonaæ siê mo¿emy, czytaj¹c utwory z prze"omu XIX i XX w. i obserwuj¹c ca"¹ plejadê rozmaitych typów polskich inteligentów.

G"ówne warstwy spo"eczne sportretowanej szczegó"owo w powieoeci Boles"aw Prusa pt. "Lalka" (1890) XIX-wiecznej Warszawy to: arystokracja, mieszczañstwo i biedota. Inteligencja, choæ istnieje, nie stanowi jednak licz¹cej siê si"y spo"ecznej. (Funkcje zwi¹zane z realizacj¹ hase" pozytywistycznych przejmuje czêoeciowo zamo¿ne mieszczañstwo, m. in. bogaty kupiec Stanis"aw Wokulski.) Spooeród bohaterów powieoeci do omawianej grupy spo"ecznej zaliczyæ mo¿na zarabiaj¹c¹ na...