Papiery wartosciowe

Papiery wartościowe są szczególnymi dokumentami stwierdzającymi istnienie określonego prawa majątkowego (najczęściej wierzytelności) w taki sposób, że posiadanie dokumentu staje się niezbędne do realizacji prawa. Za papier wartościowy uważa się taki dokument, który zawiera w swej treści pewne prawa, a realizacja ich nastąpi pod warunkiem przedstawienia go dłużnikowi.

Papiery wartościowe spełniają wiele ważnych funkcji w obrocie gospodarczym.

Oto kilka podstawowych funkcji papierów wartościowych:

funkcja kredytowa

funkcja płatnicza

funkcja legitymacyjna

funkcja obiegowa

funkcja gwarancyjna

Papiery wartościowe są dzielone na kilka rodzajów.

Oto podziały najczęściej spotykane i jednocześnie praktycznie rozróżnienie papierów:

1. Ze względu na rodzaj prawa jakie zawarto w ich treści:

prawo do pieniędzy (weksle, czeki)

prawo do towarów (dowód składu, warrant)

2. Ze względu na sposób oznaczenia osoby uprawnionej:

na okaziciela (bezimienne) - przenoszenie prawa własności ogranicza się do przekazania dokumentów między kontrahentami

imienne - ich własność można przenosić tylko na podstawie cesji, tj. pisemnego zrzeczenia się uprawnień wynikających z dokumentu na rzecz innej osoby

na zlecenie - zawierają wskazania właściciela, ale możliwe jest przenoszenie praw z nich wynikających na inne osoby w formie indosu

Polski: Fotografia przedstawia zespół Tarpany, z...

Map of Brunei

Polski: Nowy Wiśnicz - zamek Lubomirskich, wieża...

3. Ze względu na rodzaj dochodu:

o ustalonym dochodzie - wyznaczonym w stosunku do nominalnej wartości dokumentu, przeważnie w formie stopy procentowej ( obligacje, listy zastawne, bony skarbowe itp.)

o zmiennym dochodzie - zależnym od zyskowności przedsięwzięcia, w którego finansowanie zaangażowano środki uzyskane z emisji papierów wartościowych (akcje, certyfikaty inwestycyjne)

4. W zależności od korzyści jakie przynosi posługiwanie się papierami wartościowymi:

służące celom rozliczeniowym - ułatwiają obieg pieniędzy (czek) a także spełniają funkcje kredytowe (weksel)

przynoszące określony dochód od kapitału reprezentowanego przez dokument, tzw. lokacyjne papiery wartościowe

5. Ze względu na charakter lokaty:

udziałowe - trwałe zaangażowane lokaty, które przekształca się w kapitał własny emitenta (akcje)

pożyczkowe - forma pożyczki kapitału na jakiś określony czas, po upływie którego podlega on zwrotowi właścicielowi (obligacje, bony pieniężne)

6. Ze względu na termin lokowania:

krótkoterminowe - papiery o okresie zwrotu nie dłuższym niż jeden rok (bony skarbowe, bony bankowe)

długoterminowe - walory o okresie zwrotu przekraczającym jeden rok od dnia nabycia

7. Ze względu na zasięg obrotu:

dopuszczone do obrotu publicznego - ich nabywania może być oferowane za pośrednictwem środków masowego przekazu , jeżeli oferta jest kierowana do szerszego grona osób (w przypadku Polski 300 osób) lub nieoznaczonego adresata

o ograniczonym obrocie - oferty kierowane do odbiorców w liczbie nie większej niż 300 osób

8. Ze względu na funkcje prawne:

papiery, w których są interkorporowane wierzytelności pieniężne (weksle, czeki)

losy loteryjne, które uwarunkowane są następowaniem zdarzeń losowych

9. Ze względu na obrót:

papiery imienne - legitymują tylko osobę wymienioną w ich treści imiennie

papiery na zlecenie - legitymują tylko osobę, która przedstawi dokument uprawnienia

papiery na okaziciela

Krótka charakterystyka wybranych papierów wartościowych:

OBLIGACJA jest papierem wartościowym, w którym wystawca (emitent) potwierdza zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie a także do zapłaty odsetek.

Podstawowe cechy obligacji:

1. Prawa majątkowe. Obligacje to papiery wartościowe, które ucieleśniają określone prawa majątkowe tak ściśle z nimi związane, że są jedynym prawnie skutecznym sposobem legitymowania uprawnionego.

2. Możliwość przenoszenia na inne podmioty. Obligacje mogą być przenoszone na inne podmioty przez ich nabywców. Jest to równoznaczne z przeniesieniem własności dokumentu jakim jest akcja.

3. Obligacje są dopuszczone do publicznego obrotu. Obligacje te występują w postaci zdematerializowanej. Prawa z takich obligacji powstają w chwili ich zapisania po raz pierwszy na rachunku papierów wartościowych i przysługują osobie będącej posiadaczem tego rachunku.

4. Seria. Obligacje są emitowane w seriach tzn., że nie są podzielone na określoną liczbę równych jednostek. Możliwe jest tylko dokonanie podziału obejmującego wszystkie obligacje w danej serii , tzw. split.

5. Dłużnik i emitent obligacji. Emitent jest dłużnikiem obligariusza, ten zaś jest jego wierzycielem.

6. Dłużne papiery wartościowe. Wierzytelności przysługującej nabywcy obligacji odpowiada obciążający emitenta dług. Obligacja musi zawierać określenie jej wartości nominalnej.

Rodzaje obligacji:

Obligacje krajowe (wewnętrzne) i obligacje zagraniczne.

Te pierwsze emitowane są w kraju emitenta, wystawiane w walucie krajowej i przeznaczone dla nabywców krajowych. Obligacje zagraniczne zaś emitowane są poza granicami kraju emitenta. Wystawiane w walucie obcej i przeznaczone dla nabywców zagranicznych. Np. euroobligacje.

Obligacje wystawiane na okaziciela i imienne.

Obligacje wystawione na okaziciela przeniesienie zawartych w nich praw następuje przez wydania obligacji. Te drugie powodują, iż przeniesienie tych praw następuje przez przelew połączony z wydaniem obligacji.

Obligacje krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe

Krótkoterminowe - mają termin wykupu krótszy niż rok i na celu pozyskanie kapitału obrotowego. Wykupywane są jednorazowo.

Średnioterminowe - termin wykupu jest dłuższy niż jeden rok a krótszy niż pięć lat, a na celu mają wykup kapitału inwestycyjnego. Wykupuje się je także jednorazowo.

Długoterminowe - mogą być wykupywane jednorazowo ale często stosowane są w odniesieniu do nich inne zasady wykupu.

Obligacje uwierzytelniające pieniężne, wierzytelności niepieniężne i mieszane

Wierzytelności pieniężne - zawierają zobowiązanie emitenta do wykupu obligacji w określonym terminie i zapłaty określonego opodatkowania

Wierzytelności niepieniężne - zawierają zobowiązanie emitenta na rzecz obligatariusza określonego świadczenia niepieniężnego

Wierzytelności mieszane - połączenie obu powyższych wierzytelności

Obligacje o stałym, zmiennym i zerowym oprocentowaniu

O stałym oprocentowaniu - przynoszą właścicielom równe oprocentowanie w równych terminach aż do wykupienia ich przez emitenta

O zmiennym oprocentowaniu - przynoszą oprocentowanie, którego wielkość jest różna w różnych terminach aż do wykupienia ich przez emitenta

O zerowym oprocentowaniu - są od razu emitowane z dyskontem w stosunku w stosunku do ich wartości nominalnej

Obligacje przeznaczone do obrotu prywatnego i publicznego

Do obrotu publicznego - uczestniczą w obrocie publicznym kiedy termin ich wykupu wynosi co najmniej rok

Do obrotu prywatnego - wymagają dopuszczenia do obrotu przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd

Obligacje ogólne i przychodowe

Ogólne - mają źródło w realizacji świadczeń, które z nich wynikają w ogólnych dochodach emitenta

Przychodowe - realizowane są z dochodów jakie przynosi przedsięwzięcie finansowe z emisji obligacji

Ceny obligacji:

Cena nominalna - naliczane są od niej odsetki. 100 zł w przypadku obligacji rocznych i trzyletnich i 1000 zł w przypadku obligacji dwu-, pięcio- i dziesięcioletnich. Wykupuje się obligacje po tej cenie po dodaniu odsetek, po upływie terminu zapadalności

Cena emisyjna - kupujemy po niej obligacje, jest ona niższa lub wyższa od ceny nominalnej

Cena rynkowa - ustalana jest codziennie na sesjach giełdowych, jako wypadkowa popytu i podaży

Cena rozliczeniowa - cena giełdowa powiększona o narastające odsetki. Jest to rzeczywista kwota transakcyjna jaką płaci kupujący i jaką otrzymują sprzedający obligacje.

AKCJA jest papierem wartościowym, który spełnia uczestnictwo jej właściciela w kapitale spółki akcyjnej i uprawnia do udziału w jej zyskach w formie tzw. dywidendy oraz do majątku spółki w przypadku jej likwidacji.

Podstawowym dochodem z akcji jest dywidenda.

Postaci wartości akcji w obrocie:

- wartość nominalna akcji, stanowi jednostkę kapitału akcyjnego, jest umiejscowiona na akcji

- wartość emisyjna, wg niej akcje oferowane są przez emitenta do nabycia subskrybentom

- wartość bieżąca akcji, to odpowiednik ceny jaką w razie sprzedaży można otrzymać w danym okresie

Rodzaje akcji:

imienna - zawiera imię i nazwisko właściciela oraz jego adres. Zaznacza się tu wszelkie zmiany własności akcji

na okaziciela - jej przeniesienie odbywa się poprzez wręczenie jej nabywcy bez pisemnych poświadczeń

opłacone gotówką - wydawane mogą być po ich częściowej opłacie (nie mniejszej niż 25% wartości nominalnej)

pojedyncze - kiedy dokument dotyczy wartości nominalnej jednej akcji

zbiorcze - kiedy dokument dotyczy wartości nominalnej więcej niż jednej akcji

uprzywilejowane - dopuszczają nierówność uprawnień akcjonariuszy. Muszą być imienne.

użytkowe - nie posiadają wartości nominalnej, gdyż ich kapitał został spłacony

pracownicze -ich sprzedaż i emisja zamykają się w kręgu osób zatrudnionych w spółce

zwykłe - są podstawą obrotów giełdowych

pierwszorzędne - to akcje renomowanych firm a ich główne cech to stabilność i wartości i dywidendy

milczące - ich właściciel nie ma wpływu na losy firmy

groszowe - sprzedawane w pakietach, o bardzo niskiej wartości rynkowej

CZEK to dokument przedstawiający określone prawa majątkowe; do ich realizacji dochodzi po przedstawieniu tego dokumentu do zapłaty przez osobę mającą legitymację formalną w stosunku do zobowiązanego.

Rodzaje czeku:

imienne - uprawniona jest jedynie osoba oznaczona przez wystawcę czeku w treści dokumentu

na zlecenie - uprawniona jest osoba oznaczona przez wystawcę imiennego w treści dokumentu z zamieszczeniem klauzuli "na zlecenie"

na okaziciela - musi mieś załączoną klauzulę "na okaziciela"

gotówkowe - realizowane są przez bank w postaci określonej kwoty pieniężnej

rozrachunkowe - spełniają funkcję obsługi bezgotówkowego obiegu pieniężnego

Rodzaje czeków ze względu na wystawcę:

podróżne

bankierskie

wystawione przez osoby fizyczne

wystawione przez instytucje nie będące bankami

skarbowe

Wymogi w zakresie treści czeku (bez któregoś z nich czek jest nieważny):

a) nazwa "czek" na dokumencie

b) polecenie zapłacenia oznaczonej sumy

c) nazwisko trasata

d) miejsce płatności

e) data i miejsce wystawienia

f) podpis wystawcy

WEKSEL to papier wartościowy, w którym wystawca przyrzeka osobiście wypłatę określonej sumy pieniężnej lub zobowiązuje inną osobę do tego.

Postacie weksla:

własny - wystawca osobiście przyrzeka wypłatę

trasowany - wystawca zobowiązuje do zapłaty osobę trzecią (trasat)

Dłużnicy wekslowi:

a) wystawca weksla własnego

b) wystawca weksla trasowanego

c) trasat

d) wyręczyciel

e) indosant

f) poręczyciel

Wierzyciele wekslowi:

a) remitent - osoba dla której weksel wypisano

b) indosariusz - osoba, która otrzymała weksel przez indos

Forma weksla:

- nazwa "weksel" na dokumencie

- polecenie zapłacenia

- nazwisko trasata

- termin i miejsce płatności

- nazwisko osoby na rzecz której zlecona zapłata ma być dokonana

- data i miejsce wystawienia weksla

- podpis wystawcy

BIBLOIGRAFIA:

1. Banki. Rynek. Operacje. Polityka. Władysław L. Jaworski, Zbigniew Krzyżkiewicz, Bohdan Kosiński, wyd. Poltext, Warszawa 1998